تدوین طرح مدیریت پایدار جنگل‌های شمال پنج سال طول می‌کشد

نقی شعبانیان معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری در گفت‌وگو با کشاورز پلاس بیان کرد: اگر همه پتانسیل خود را به کار بگیریم، برای 104 حوضه آبخیز بر اساس دستورالعملی که وجود دارد، پنج ساله طرح تهیه می‌کنیم. یعنی از 1402 تا پنج سال تدوین این طرح طول خواهد کشید.

وی افزود: ما برای 19 حوضه آبخیز کار را شروع کردیم و تهیه طرح برای هر حوزه دو سال طول می‌کشد. سال 96 که طرح‌های جنگلداری متوقف شد، قرار بود طرح‌های مدیریت پایدار تهیه بشود که نشد.

شعبانیان گفت: مهمترین دلیلش شاید بحث اعتباری بود اما در این رابطه کم توجهی هم شده است. ترکیبی از کمبود منابع و بی‌توجهی باعث شده است که 6 سال از تصویب قانون توقف بهره‌برداری در جنگل‌های شمال بگذرد اما طرح جایگزین آماده نشده است.

وی در تشریح اقدامات انجام شده برای تدوین طرح جایگزین گفت: تاکنون طرح نیمه تفضیلی آماده شده است. طرح نیمه تفضیلی فقط بر اساس توان اکولوژیکی، پهنه‌بندی عرصه را مشخص کرده و تعیین می‌کند که یک عرصه برای حفاظت، گردشگری و ... مناسب است. با تکمیل طرح نیمه تفضیلی اطلاعات خوبی در اختیار ما قرار گرفت.

معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری بیان کرد: در طرح تفضیلی، بر اساس کاربری که برای عرصه تعریف شده است، باید برنامه ارائه شود و سخت‌ترین قسمت کار مربوط به تدوین این طرح است.

وی با اشاره به اینکه تدوین طرح تفضیلی از 6 تا هفت ماه قبل آغاز شده، بیان کرد: در حال حاضر برای 19 حوضه آبخیز تدوین طرح تفضیلی را آغاز کرده‌ایم. توان کشور شاید این اجازه را به ما ندهد که یکساله برای تمام جنگل‌های شمال طرح تفضیلی تهیه شود.

شعبانیان با تاکید بر اینکه در حال حاضر برای تدوین طرح‌های مدیریت پایدار جنگل از تمام توان کشور استفاده می‌شود، یادآور شد: در این مسیر از کمک شرکت‌های خصوصی، دانشگاه‌های شمال و مراکز تحقیقاتی بهره می‌بریم. بخشی از توان کارشناسی سازمان منابع‌طبیعی نیز در خدمت این طرح قرار گرفته است.

به گفته وی، حدود 120 نفر از نیروهای ادارات کل منابع طبیعی در حال آموزش دیدن برای مشارکت در تهیه طرح مدیریت پایدار هستند.

معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: امسال برای 19 حوضه تهیه طرح آغاز شده و در سال آینده تدوین طرح برای 25 حوضه آبخیز در دستور کار قرار دارد.

وی توضیح داد: بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، اعتبار مورد نیاز برای تدوین طرح در 19 حوضه آبخیز از محل درآمدهای اختصاصی که در سازمان وجود داشت تامین شد. برای سال‌های بعد هم باید شرایط به همین شکل باشد. اگر به هر دلیلی هزینه برای سال بعد تامین نشود، تدوین طرح مدیریت پایدار طی پنج سال، محقق نخواهد شد.

برون سپاری، اقدامی آسیب رسان

شعبانیان شکل‌گیری جو برون سپاری کارها به بخش خصوصی در گذشته را اقدامی آسیب رسان برای سازمان منابع‌طبیعی توصیف کرد و افزود: این اقدام با نیت خیری انجام شده است اما چنین رفتاری سبب شده است که بدنه سازمان از تجربه خالی شود.

وی درباره تبعات این سیاست گفت: ما یک طرح ارزیابی دوره‌ای جنگل داریم که هر 10 سال یکبار باید انجام شود. برای اجرای این طرح بعد از برگزاری مناقصه با چهار شرکت، قرارداد منعقد شد اما بعد شرکت‌ها اعلام کردند که به دلیل افزایش نرخ تورم قادر به ادامه همکاری نیستند.

معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: تلاش کردیم با تامین وسیله نقلیه و برخی خدمات امکان تداوم فعالیت شرکت‌های خصوصی را فراهم کنیم اما در نهایت شرکت‌ها از ادامه طرح صرفنظر کردند. به همین خاطر اکیپ‌های از نیروهای ادارات کل تشکیل دادیم تا اجرای این طرح به پایان برسد. این تجربه موفق بود و برای تدوین طرح مدیریت پایدار هم از آن استفاده خواهیم کرد.

وی اضافه کرد: در حال حاضر برای طرح ارزیابی دوره‌ای دو هزار و 911 نمونه تقریبا معادل نیمی از نمونه‌های 10سال قبل را برداشت کرده‌ایم و در حال ارزیابی هستیم.

شعبانیان گفت: انتظار داریم طرح ارزیابی دوره‌ای تا پایان سال به اتمام برسد. اجرای این طرح با کمک اکیپ‌هایی از نیروهای سازمان، علاوه بر کاهش هزینه‌های اجرا، زمینه درآمدزایی برای کارشناسان را فراهم کرد. همچنین با اتمام این طرح، کارشناسانی خواهم داشت که با علم روز آشنا هستند و می‌توانند بعدها به راحتی کار نظارت را انجام دهند. ضمن اینکه از این نیروها می‌توانیم در تدوین طرح‌های تفضیلی استفاده کنیم.

وی یادآور شد: استفاده از بدنه کارشناسی سازمان منابع طبیعی در اجرای طرح‌ها این مزیت را دارد که اگر برای طرح‌ها پولی تزریق نشود، اجرای آن طرح به‌طور کامل متوقف نمی‌شود و با سرعت کمتر ادامه خواهد یافت.

اصلاح کتابچه پارک‌ها برای احقاق حق منابع‌طبیعی

معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری از اصلاح کتابچه همه پارک‌های جنگلی خبر داد و گفت: به کمک این اصلاحات علاوه بر درآمدزایی می‌توانیم در راستای احیا و حفظ منابع طبیعی فعالیت کنیم.

وی افزود: اصلاح تعرفه‌های اجاره پارک‌های جنگلی که در قالب ماده سه به متقاضیان واگذار می‌شود، کمک بزرگی به ما می‌کند. در پارک چالدره میزان اجاره بهای سالانه 19 میلیون تومان بود که با اصلاحات انجام شده به هفت میلیارد و 280 میلیون تومان تغییر یافت. طبق مصوبه مجلس در سال گذشته، کل درآمد حاصل از گردشگری باید به حساب سازمان منابع‌طبیعی واریز شود. این مصوبه سال گذشته ابلاغ شده است.

بر اساس تخمین شعبانیان، درآمدهای حاصل از طرح‌های غیرچوبی جنگل‌های شمال کشور می‌تواند پاسخگوی هزینه‌های ابتدایی حمایت و حفاظت از جنگل‌های کشور باشد اما دولت حتما باید برای حفاظت از این جنگل‌ها به سازمان منابع‌طبیعی کمک کند.

وی با اشاره به اینکه ارزیابی اثرات طرح تنفس به صورت موردی انجام شده است، بیان کرد: قطعا جایی که جنگل بسته شده و بهره‌برداری شکل نگرفته است، کم کم زادآوری مستقر شده و وضعیت بهبود یافته است اما به دلیل عدم حضور مجریان طرح‌ها در جنگل، قاچاق چوب هم افزایش یافته است.

معاون امور جنگل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری تاکید کرد: باید زادآوری مستقر شده در جنگل هدایت شود و دخالت‌های پرورشی در این اکوسیستم در قالب طرح انجام شود. باید توده را به سمتی هدایت کنیم که هم اقتصادی باشد و هم مقاومت از نظر اکولوژیکی در مقابل عوامل محیطی افزایش یابد.

وی گفت: بعضی مواقع افراد در بحث مدیریت پایدار تعصبی برخورد می‌کنند و فکر می‌کنند که در مدیریت پایدار باید فقط جنگل را ایزوله کنیم یا شاخص‌های اکولوژیکی را ارتقاء دهیم. اگر بخواهیم جنگل پایدار باشد، باید شاخص‌های اکولوژیکی اقتصادی و اجتماعی با هم رشد پیدا کنند و رشد آنها متوازن باشد. برای دستیابی به این هدف باید برای افراد اطراف جنگل برنامه داشته باشیم.