برگزاری میز ملی خرما در حمایت از تولیدکنندگان و بازار این محصول

 بر اساس گزارش‌های اتاق تعاون ایران، برگزاری میز ملی خرما و پیگیری‌ها در راستای کاهش نگرانی کشاورزان و فعالان این عرصه و صاحبان صنایع فرآوری خرما انجام شده است. 

بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو)، تولید خرما در مساحتی به وسعت بیش از ۱.۰۹ میلیون هکتار در جهان انجام می‌شود و سالیانه بیش از ۸.۵ میلیون تن از این محصول کشاورزی تولید و روانه بازارهای مختلف می‌شود.

برپایه این گزارش، از این مقدار ۵۸.۸ درصد کشت خرما در آسیا است، در این میان کشورهای عربی ۷۷درصد تولید جهانی خرما (یعنی سالیانه ۶.۶ میلیون تن تولید این محصول) را به خود اختصاص داده‌اند و برآورد می‌شود که ۱۶۰ میلیون اصله نخل در کشورهای عربی وجود داشته باشد.

بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما طبق آخرین گزارش‌ها سازمان فائو به شرح زیر رتبه‌بندی شده‌اند:

با توجه به نمودار زیر که نشان دهنده میزان صادرات خرما در ۲۰ کشور نخست صادرکننده این محصول در سال ۲۰۲۱ است، می‌توان دریافت کشور عربستان با صادراتی به ارزش ۳۲۲.۸ میلیون دلار و سهم ۱۴ درصدی از کل حجم صادرات خرمای جهان در سال ۲۰۲۱ بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول در جهان بوده است. 

مصر، جمهوری اسلامی ایران، عربستان، تونس و عمان و عراق، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در جهان هستند. برابر آمار منتشره در سال زراعی گذشته ۱.۲ میلیون تن خرما در ایران تولید شده است. در سال ۱۴۰۰ نیز به استناد آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران بیش از ۳۳۹ هزار و ۹۷۲ تن انواع خرما به ارزش ۲۹۹ میلیون دلار به بیش از ۸۵ کشور جهان صادر شده است.

منطقه دشتستان به عنوان یکی از مناطق مهم خرماخیز با بیشترین تولید خرمای کبکاب، میزبان میز خرما سال جاری، دارای  ۴.۲ میلیون اصله نخل در وسعتی به مساحت ۲۵ هزار هکتار است و به‌طور متوسط در هر هکتار نخلستان‌های آن ۵.۱ تن خرما برداشت می‌شود. خشکسالی امسال، پایین بودن قیمت خرید خرما از نخل‌داران، کمبود سردخانه برای نگهداری محصول، کافی نبودن سرمایه در گردش نخل‌داران و وجود دلالان غیر ضرور و اجرای نامناسب استفاده از تسهیلات بند «خ» ماده ۳۳ قانون برنامه ششم توسعه، از مهم‌ترین مشکلات نخل‌داران است.

تحریک بازارهای داخلی و حضور با برنامه در بازارهای بین‌المللی مهم‌ترین چالش این صنعت است. در بازارهای جهانی ۷۰درصد بازار خرما در روسیه در اختیار خرمای ایران است که باید با حفظ سهم بازار نسبت به گسترش و تنوع بخشیدن به محصولات در این کشور اقدام کرد.

هندوستان با جمعیتی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر جامعه مسلمان و روابط مناسب اقتصادی فی‌مابین، از بازارهای هدف مهم بشمار می‌رود و اتخاذ سیاست‌هایی نظیر بازار در مقابل بازار می‌تواند کمک شایانی کند.

کشورهای حوزه آ.سه.آن و کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز از بازارهای بالقوه مهم بشمار می‌روند. مذاکرات دوجانبه و چند جانبه و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی اقتصادی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.

به گفته کارشناسان، در حوزه بازار داخل نیز مراکز بالقوه عمده مصرف نظیر ارتش، سپاه پاسداران، دانشگاه‌ها و غیره استفاده از خرما در سبد غذایی را باید در دستور کار قرار دهند و سازمان میادین میوه‌وتره‌بار و شرکت شهروند و رفاه واگذاری غرفه به‌صورت مزایده را برای خرما حذف کند.

علاوه بر مسائل پیش گفته، تشکیل صندوق ملی حمایت از سرمایه‌گذاری توسعه نخیلات توسط وزارت جهاد کشاورزی به استناد ماده ۱۲ قانون تشکیل وزارت مذکور به منظور تامین سرمایه در گردش کم‌بهره با مشارکت تولیدکنندگان و دولت ضروری به نظر می‌رسد.

همچنین به‌عنوان یک کار ضروری و در کوتاه‌مدت، تاسیس شهرک‌های کشاورزی صنایع فرآوری و تبدیلی خرما در چند منطقه خرما خیز مهم توسط وزارت جهاد کشاورزی (شرکت شهرک های کشاورزی) پیشنهاد می‌شود.

حذف تعهد ارزی صادرکنندگان محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از جمله خرما از خواسته‌های اساسی صادرکنندگان برای توسعه صادرات است. برابر آمار ارائه شده، با حجم صادرات انجام شده و میزان برآورد مصرف داخلی، با حداقل یک‌صد هزار تن خرما مازاد در سال جاری روبه‌رو خواهیم بود.

با این وصف، نخل‌داران و تولیدکنندگان این محصول که می‌توانند جایگاه مناسبی را برای ایران در بازارهای جهانی ایجاد کنند، نیازمند حمایتی هستند که آثارش را می‌توان در افزایش سرمایه در گردش کشاورزان، کاهش هزینه‌ها و استفاده از توان حداکثری تولید، ایجاد اشتغال در لایه‌های بعدی نظیر تولید نظیر صنایع فرآوری خرما و حضور با ثبات و استراتژی در بازارهای جهانی مشاهده کرد. در این زمینه با تشکیل کارگروهی مرکب از اتاق تعاون ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور و سازمان توسعه تجارت می‌توان نسبت به پیگیری جدی درخواست‌های نخل‌داران و صادرکنندگان خرما و توسعه عمودی و افقی خرما اقدام کرد.